Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleeğlenceli bir düzen bileğildir. Tüze, sosyete zarfında insanoğluın hakikat ne davrandıklarını bileğil, ne davranmaları gerektiğini gösterir. Tüze, namına uyulmak ve uygulanmak bağırsakin vardır. Hak kıymeti dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene dokunmak, sosyal hayatın gerçekleşmesini sahip olmak lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin içinsına akseptans edilmesi ve uyulması gereken, katiyetle namuslu kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle sosyete zarfında insanoğluın idare ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her ahit mümkündür. “İşte ahbaplık, âdem evladı davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir tip, bir bütündür.” İnsan-âdem evladı, âdem evladı-tabiat ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru bağırsakin evrensel ilkelerle güvence altına aldatmaınmasıdır. Tüze, insanlık seviyesi bağırsakin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birbunca düşün ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, sosyete sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak belirten gözlerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini sahip olmak maksadıyla konulan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, kazanç ve seçimın bütünüdür. Daha yaygın bir tanılamamıyla ahbaplık, adalete yönelmiş sosyal evetşama düzenidir. Tüze Kelime Mealı Tüze kelimesi Arabi “kazanç” kökünden hasılat ve kazanç kelimesinin çoğkoca olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “kazanç” kelimesinin çoğkoca “beddua’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na bakılırsa ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” manaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk manaında da kullanılır. Teknik Mealı Tüze dönemden döneme değiştiği bağırsakin hala doyurucu bir tanılamam strüktürlamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok akseptans edilen tanılamamı ise: “Sınırlı bir zamanda muayyen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) demetlanmış kurallar bütünüdür.” Ilmî bir disiplin olarak ahbaplık, kendi zarfında baz olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri iş düz kısmına Özel Tüze, zevat ile mevki veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Bütün Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Tüze, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna tahsisat Anayasa Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun mirlıca alt dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku gayrı toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mevki aracılığıyla güvenceye aldatmaınmış ve cebri yapmış oldurımlara sahip olmasıdır. Tüze kuralları âdem evladı davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun valör yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle nüsha nitelikteki cümle durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yaptırım (Müeyyide) Tüze düzında yapmış oldurım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek bağırsakin kullanılır. Tüze düzenini sağlamlamayı ve korumayı amaçlayan yapmış oldurımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları çelmek bağırsakin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, mahpus ve nakit cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, vurgun metres; vergi hukukunda vergi ve gizliceçılık cezaları kabil çeşitli ahbaplık dallarında çeşitli yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; dimaği bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek veya siyasal gözleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan ahbaplık, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş sosyal bir evetşama düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgın yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun sosyal hayatı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve güvenlik zarfında bir arada evetşamalarını sağlamlamaktır. 2. Kılgısal Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Kontralanması) Hukukun kılgın amacını, sosyal gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile sosyete zarfında canlı insanoğluın, birbirleri ile bina etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun strüktürsından meydana gelen gereksinimlerinı içinlamaya çaldatmaışır. Tüze bu fonksiyonu ile tevellüt, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir ahbaplık düzeni hayatın baz gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanoğlunun katıksız strüktürsına ve bundan müterakki mevrut gereksinimlerine yaraşır yetişmek zorundadır. Tüze önemli ölçübile, ekonomik gerçeklere bile mecburdır; ekonomik yokluklara uymalı ve onları içinlamalıdır. 3. Hak Tüze bu fonksiyonu ile muayyen bir aranjman altına aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir muadelet düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak sahih kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük tanılamamıyla doğruluk, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yetişmek üzere iki çeşitli anlamda kullanılır. Hak esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet manaında ferdî bir özelliği deyimler. Nefer her ahit haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni döndürmek yolunda geceli gündüzlü ve bileğmeslekmez bir çaba gösterir. İşte bu idare ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk fehvaı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği rabıta biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık düzında hukuki valör olarak lügat konusu olan doğruluk bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Cemiyet bağırsakindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini bağırsakermiş kurallar cümleü olarak ahbaplık, bu bileğerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve giymek yerinde bulunduğuna bakılırsa, adaletin böylelikle, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında doğruluk acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü doğruluk fehvaı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm ahbaplık sistemine ve sistemlerine hükümran bulunan, nesnel ve salt bir valör niteliğindeki adalettir. Tüze bir sosyete düzenini bağırsakerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; lüzumlu mevcut düzeni kollamak, gerekse onu bileğmeslektirmeyi meşrulaştırmak bağırsakin her ahit adalete mirvurulur. Nesnel ve kanun üstü doğruluk hukukta içinmıza kurulu ahbaplık düzenlerinin asli örneği, olması gereken ahbaplık manaında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, mevcut ahbaplık düzenlerinin namına yaraşır olup olmadığı açısından bir valör ve değerlendirme ölçüsü olabilir. Gene bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve menfi içinlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon balans zarfında olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Olağan olarak tüm ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal evetşama uyacak, hem bile bu sosyal hayatın amerikan barış zarfında sürebilmesi bağırsakin bir düzen görünümünü sağlamlamaya çaldatmaışacaktır.